Verslaving en Recovery Coaching en Counselling

Verslaving komt overal in de maatschappij voor en is er in vele soorten en maten. Sommige mensen zijn als recreatieve drank of drugsgebruikers begonnen en zijn na verloop van tijd de grens van de verslaving overgegaan. Anderen zijn al jong begonnen of na een stressvolle periode vervallen in verslavingsproblematiek. Voor de meeste verslaafden geldt dat ze te maken hebben met emotionele belemmeringen/blokkades en ze verdovende middelen gebruiken om deze niet te voelen. De digitale revolutie heeft tevens nieuwe verslavingen op ons pad gebracht: verslaving aan social media, online gokken, gamen, etc. Deze ontwikkelingen hebben ervoor gezorgd dat steeds meer hulpverleners een opleiding in de verslavingszorg volgen.

De opleiding bestaat uit twee opleidingsjaren, waarin je het hele spectrum van het vak Verslaving en Recovery Counsellor leert. In het complexe veld van verslaving is het noodzakelijk dat jij als hulpverlener alle onderdelen van het vak beheerst om je cliënt en zijn/haar familie de best mogelijke begeleiding te bieden. De twee jaren zijn dus alleen als complete opleiding te volgen en niet als aparte delen. Het tweejarige programma is een zeer complete opleiding om je te specialiseren tot coach/counsellor binnen de verslavingszorg. Deze opleiding bestond voorheen alleen uit het eerste jaar en had de naam Verslavingscoach.

Om het werk in de verslavingszorg goed te kunnen doen moet je stevig in je schoenen staan. Daarom is het belangrijk dat je tijdens de opleiding, naast het leren van kennis en vaardigheden, ook een persoonlijk groeiproces doormaakt als mens en als professional. In de opleiding leer je jezelf beter kennen en kom je erachter hoe jij je verhoudt tot dit vakgebied. Deze persoonlijke groei vindt plaats doordat je tijdens de opleiding afwisselend counsellor en cliënt bent tijdens de oefeningen, je intervisie en supervisie doet, en je in je portfolio reflecteert op jouw ontwikkelingsproces.

In het eerste jaar van de opleiding Verslaving en Recovery Coaching en Counselling richten we ons op het 1-op-1 begeleiden van cliënten die nog in actieve verslaving zijn. Je leert cliënten met allerhande verslavingen te begeleiden in het proces om af te kicken van de verslaving, of mensen te begeleiden naar een afkickkliniek, wanneer het ze niet lukt om buiten een kliniek af te kicken.

Je leert hoe je de lagen van het verslavingsprobleem samen met de cliënt afpelt, waardoor inzicht, overzicht, en her-/erkenning ontstaat. Je leert coachings- en counsellingsmethodieken, -modellen en specifieke gesprekstechnieken om de verslavingspatronen bij je cliënt te doorbreken en krijgt kennis en inzicht op het gebied van allerhande verslavingen en de onderliggende oorzaken. Je leert als verslavingsdeskundige coach/counsellor schakelen op verschillende niveaus, waaronder manipulatief gedrag (list, bedrog, slachtofferrol) doorgronden, de ‘tough love’ aanpak en ‘out of the box’ denken en handelen. Ook leer je werken met cliënten met verschillende achtergronden en uit diverse milieus.

Het tweede jaar bestaat uit de volgende 4 verschillende onderwerpen:

1. Familiecoaching bij verslaving
   Verslaving van een naaste heeft een grote impact op de omgeving. De familie, partner, kinderen en vrienden lijden vaak onder het verslavingsgedrag van de verslaafde. De ondersteuning van de familie is in alle fasen van het herstelproces belangrijk. In de fase van actieve verslaving om de verslaafde te overtuigen hulp te zoeken (interventie) en na de afkickfase om de verslaafde te ondersteunen bij het opbouwen van een nieuw leven en de relatie weer op te bouwen. Dit proces vraagt nogal wat van de betrokkenen. Daarnaast hebben naasten vaak hulp nodig bij het zelf loskomen van patronen als co-dependency, oordelen en eigen verslaving.
2. Recovery coaching
   Een recovery coach begeleidt mensen in herstel om hun leven weer op een constructieve manier op te pakken. Je leert alle kennis en vaardigheden die nodig zijn om zowel de verslaafde als zijn/haar omgeving te begeleiden naar een stabiel leven na de verslaving. Dit biedt vele uitdagingen, want mensen hebben tijdens de periode van actieve verslaving vaak veel stukgemaakt en verloren. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de relaties met familie, partner en kinderen, verlies van werk en inkomen en de impact op de gezondheid.
3. Interventies inzetten als middel
   Het doel van een interventie is om de verslaafde te confronteren met de gevolgen van de verslaving, waardoor hij/zij hulp gaat accepteren en zich laat behandelen in een kliniek. Het is een zeer intensief proces, waarin je de familie begeleidt en de verslaafde confronteert. Het is een onderdeel dat veel van jou als counsellor vraagt en waarvoor je stevig in je schoenen moet staan. Je leert in dit blok om een interventie uit te voeren en wat er nodig is om na de interventie de verslaafde naar de kliniek te begeleiden.
4. Kennis over psychische stoornissen (dubbele diagnoses), trauma, rouw en verlies
   Bij verslaving is er (bijna) altijd sprake van een dubbele diagnose (verslaving en een psychische stoornis) en trauma of rouw. Ondanks dat jij als verslavingscounsellor de cliënt niet mag diagnosticeren of behandelen, is het wel belangrijk dat je kennis hebt van psychische stoornissen en trauma.

In het tweede jaar leer je daarnaast om op professionele wijze te interveniëren bij verstoringen in het begeleidingsproces, verschillende houdingen en technieken toe te passen en de eigen praktijkvoering professioneel vorm te geven.

Het doel van het programma is je klaar te stomen voor het werkveld van Verslaving en Recovery Counsellor. Aan het eind van het programma heb je een goed gevulde toolbox om verslaafden en hun omgeving te begeleiden in het afkick- en herstelproces. Je wordt je bewust van de vele verschijningsvormen van verslaving en leert om als verslavingdeskundige counsellor te navigeren in het verslaving/hulpverleningsproces.

Na afronding van de opleiding Verslaving en Recovery Coaching en Counselling kun je een eigen praktijk beginnen als verslavingscoach, verslavingscounsellor en recovery coach. Je kunt de verslaafde en diens omgeving begeleiden in het hele traject van (afkicken van) verslaving en herstel. Met ons diploma kun je ook aan het werk in een verslavingskliniek.

Deze opleiding is bedoeld voor hulpverleners die al ervaring hebben in het werkveld en zich willen professionaliseren middels een gedegen opleiding in de verslavingszorg. Daarnaast is de opleiding zeer nuttig voor coaches/counsellors die in hun praktijk te maken hebben met verslaving en zich willen specialiseren of willen laten bijscholen op het gebied van verslaving. Tevens is de opleiding geschikt voor mensen die zelf met verslaving te maken hebben (gehad) en hun ervaringsdeskundigheid om willen zetten naar professioneel handelen. Voor deelnemers die zelf verslaafd zijn geweest, geldt dat ze in herstel (clean) zijn voor ze aan de opleiding beginnen.

Het lesprogramma bestaat uit de kennis, vaardigheden en persoonlijke ontwikkeling die je als verslavingsdeskundige coach/counsellor nodig hebt. De volgende onderwerpen komen aan bod:

• Coach- en counselvaardigheden en methodieken om de patronen van verslaving te doorbreken.
• Gespreksvoering, motiverende gespreksvoering en de oordeelloze benadering.
• Gedragsverandering bewerkstelligen en weerstand doorbreken.
• Provocatief-, confronterend- en associatief coachen met empathie.
• Psychologie en gedragstherapie.
• Rouw, verlies, trauma, depressie en stress. Hoe verhoudt dat zich tot verslaving en hoe werk je ermee?
• Hechtingsstijlen en copingstijlen.
• Systemisch kijken: de rol van familie en gemeenschap/genetische factoren/geheimen.
• Verslavingskunde, middelen- en medicijngebruik, fysiologische effecten van middelen gebruik en de werking van het brein.
• De definitie van verslaving en het kader van waaruit in Nederland en in het buitenland wordt gewerkt.
• De algemene protocollen en het omgaan met instanties (klinieken, detox-instanties, GGZ, zorgverzekeraars).
• Ethische richtlijnen en privacy reglementen.
• Werken met het 12 Stappen Minnesota Model.
• Hoe je een rapportage moet opstellen t.b.v. overdracht van de cliënt naar een psycholoog of psychiater van een kliniek (schriftelijke communicatie).
• Evidence based werken, hoe doe je dat?

Dit eerste jaar was tot voorjaar 2022 de opleiding Verslavingscoach.

Module 1: Begeleiden rond verslaving (3 dagen)
Verslaving wordt vaak gezien als een familieziekte, want het hele systeem lijdt eronder. In deze module leer je de familie en naasten van verslaafden te begeleiden.

• De familie en omgeving van de verslaafde begeleiden in het omgaan met de verslaafde.
• Psycho-educatie geven over (de diverse vormen van) verslaving (middelen, gedrag, proces).
• Familieleden individueel begeleiden (co-dependency doorbreken, eigen verslaving onder ogen zien en eigen behoeften en grenzen onderzoeken).
• Systeemgesprekken begeleiden.
• Thema’s: familiesystemen en hun dynamiek, systeem als krachtbron, systeem als uitlokker, systemen laten groeien, individuele groeipaden.

Module 2: Herstel/recovery (5 dagen)
Nadat iemand afgekickt is volgt de fase van herstel. In deze module leer je herstellende verslaafde bij het proces om weer een zinvol leven op te bouwen en clean te blijven.

• Verslaafden begeleiden in het herstelproces.
• Levensgebieden: gezondheid, zingeving, relaties, inkomen, wonen en werk.
• Verschillende coachhoudingen en -technieken toepassen en op professionele wijze te interveniëren bij verstoringen in het begeleidingsproces.
• Methodieken uit de positieve psychologie inzetten.
• De sociale kaart in het hulpverleningslandschap.
• Post traumatic growth stimuleren.

Module 3: Interventies (3 dagen)
Om iemand te motiveren om deel te nemen aan een klinisch afkickprogramma, is soms een interventie nodig. In deze module leer je welke verschillende opties hiervoor zijn en hoe je een interventie voorbereidt en uitvoert.

• Voorbereiden en uitvoeren interventie (procedure volgens Arise-model, Johnson-model, CRAFT en het bemiddelingsmodel).
• Sociale kaart (verslavingszorg, GGZ instanties, zorgverzekeraar).
• Analyse drugsgebruik en -verleden.
• Draagkracht en draaglast familie.
• Conflictbeheersing, ‘good cop’ en ‘bad cop’ tactieken en geweldloze communicatie.
• Overdracht naar de kliniek en regelen verblijf/reis.

Module 4: Praktijkvoering (1 dag)
In deze module leer je hoe jij jezelf in de markt zet als verslaving en recovery coach/counsellor, of dat nou is met een eigen praktijk, of dat je in een kliniek gaat werken.

• Praktijkvoering professioneel vormgeven (ondernemerschap, verslaglegging, administratie, marketing en hoe je met de AVG omgaat).
• Je eigen praktijk starten.
• Je positioneren binnen een kliniek of collegiaal netwerk.
• Klanten vinden.

Module online: Psychische stoornissen, rouw en trauma (8 online sessies van 2 uur)
Veel mensen met een verslaving hebben ook een andere psychische stoornis, de zogenaamde dubbele diagnose. In deze module doe je kennis op over psychische stoornissen.

• Psychische stoornissen herkennen, dubbele diagnoses en de DSM-V-uitgangspunten.
• Lange termijn gevolgen van verslaving (restschade).
• De effecten van verslaving op de omgeving.
• Herkennen, voorlichten, rehabilitatie (ondersteunende hulpmiddelen, hulpbronnen en training) en doorverwijzen.

Het werken met verslavingsvraagstukken vereist van jou als coach bepaalde competenties, motivatie en levenshouding. Om vast te stellen of de opleiding geschikt is voor jou, voert de docent een intakegesprek (45 minuten) met alle aspirant-studenten. Tijdens het gesprek wordt bekeken of aan de eisen wordt voldaan om goed te kunnen functioneren in de opleiding, en daarnaast of je het aankan om in de toekomst qua persoonlijkheid, ontwikkeling en vooropleiding cliënten te begeleiden.

Aan het eind van jaar 1 vindt een theorie- en een praktijkexamen plaats, levert de student zijn portfolio deel 1 in en beoordeelt de docent of de student een positief advies krijgt om deel te kunnen nemen aan het tweede jaar. Dit laatste gebeurt via de trainersverklaring en een gesprek met de docent. Alleen indien de student alle examenonderdelen voor jaar 1 succesvol afrondt en een positief advies krijgt van de docent, kan worden deelgenomen aan jaar 2. Indien er nog geen positief advies is om deel te nemen aan jaar 2, zal de docent met de student bespreken wat er nodig is op het gebied van persoonlijke groei, om op een later tijdstip aan jaar 2 deel te mogen nemen.